ជីវប្រវត្តិវីរសមណៈសង្ឃ សូ ហាយ
ព្រះមុនីកោសល សូ ហាយ សុវណ្ណស្សរោ
អតីតក្រុមប្រែព្រះត្រៃបិដក
និងជា ចៅអធិការវត្តនិរោធរង្សី
គ.ស. ១៩០៥ – ១៩៦១
ទេសនា បុច្ឆា-វិសជ្ជនា គ្រែពីរ ដោយ
ព្រះមហា មុនីកោសល សូ ហាយ និងព្រះមហា វិរយបណ្ឌិតោ ប៉ាង ខាត់
ជីវប្រវត្តិ
ព្រះមុនីកោសល សូរ ហាយ កើតនៅថ្ងៃ ប្រហស្បតិ៍ ៨រោច ខែពិសាខ ឆ្នាំរោងឆស័ក ព.ស. ២៤៤៨ គ.ស. ១៩០៤ ក្នុងភូមិតូចមួយ ឈ្មោះភូមិឫស្សីជួរ ក្នុងសង្កាត់ក្រោលគោ ឋិតនៅក្នុងទិសខាងលិចវត្តបឹងរ៉ៃ ចំនួនជាង ២ គ.ម ក្នុងកាលណោះ ភូមិនោះមានផ្ទះចំនួនតែ៩ខ្នង។
មាតារបស់លោកឈ្មោះ ម៉ុង-ឧក ជាស្ត្រីមានសីលតាំងពីក្មេង បិតាឈ្មោះ សៅ សូរ មានលំនៅដើមឈ្មោះភូមិកន្ទួតប្រោង សង្កាត់ស្វាយជ្រំ ស្រុកខេត្តស្វាយរៀង ។ មាតាបិតា នៃព្រះមុនីកោសលមានរបរខាងកសិកម្មថ្នាក់មធ្យម ។
– ព្រះអង្គមានបងប្អូន ៦ នាក់។
- ស្រី៤នាក់នោះគឺ៖ ១-សូរ នួន, ២- សូរ យួន, ៣- សូរ ថោ, ៤- សូរ ឡូត ។
- ប្រុស២នាក់គឺ៖ ១- សូរ ហុង ២-សូរ ហាយ ។
ទារក សូរ ហាយ ជាកូនពៅរបស់មាតាបិតា ដែលបានទទួលការសង្គ្រោះថ្នាក់ថ្នមអំពីមាតាបិតាជាងបងៗទាំងអស់ ។
កុមារ សូរ-ហាយ មានអាយុ ១០ ឆ្នាំ ទើបមាតាបិតានាំយកទៅឲ្យសិក្សាអក្សរសាស្ត្រជាតិ តាមប្រពៃណីឯ វត្តបឹងរ៉ៃ ក្នុងសំណាក់លោកគ្រូសូត្រនាម ទេព-យិន។
លុះលោកគ្រូសូត្រ ទេព-យិន លាចាកសិក្ខាបទទៅជាគ្រហស្ថ, កុមារ សូរ-ហាយ ក៏មកនៅរៀន ក្នុងសំណាក់លោកគ្រូនាម សុខ-ហែមទៀត។ លុះដល់អាយុ១៣ ឆ្នាំ បានទទួលការសិក្សាអក្សរសាស្ត្រចេះដឹងគួរសម អាចមើលបានសរសេរកើត ទើបត្រឡប់មកនៅឯផ្ទះវិញ ដើម្បីជួយបំពេញកិច្ចការបន្តិចបន្តួចរបស់មាតាបិតាតាមទំនៀមនៃត្រកូលកសិករ ។
ដល់អាយុ១៧ ឆ្នាំ ក៏ត្រឡប់ទៅសិក្សាធម៌វិន័យឯវត្តបឹងរ៉ៃវិញ ដើម្បីនឹងបួសជាសាមណេរ ដោយនិមន្តលោកគ្រូចៅអធិការនាម កែវ-ទិត ជាព្រះឧបជ្ឈាយ៍ បួសក្នុងថ្ងៃ ៨ កើត ខែពិសាខ ព.ស. ២៤៦៦ គ.ស. ១៩២២ ។
លុះបានទទួលផ្នួសជាសមាណេរភាពនៅក្នុងវត្តនោះតែ ១ វស្សា ក៏សូមលាព្រះឧបជ្ឈាយ៍ចេញអំពីវត្តបឹងរ៉ៃ មកនៅរៀនទន្ទេញមេសូត្រ តាមសម័យនោះ ឯវត្តសិរីសាគរកំពង់ត្របែកបានចំនួន២ខែ រួចចេញអំពីវត្តសិរីសាគរ មកនៅរៀនវត្តព្រែកចាម ក្នុងស្រុកពាមរក ខេត្តព្រៃវែង ក្នុងសំណាក់លោកគ្រូអាចារ្យនាម មុត ។
បានរៀនប្រែមូលកច្ចាយនូសន្ធិនឹងមូលនាម ចំនួន៤ខែ ក៏ចេញអំពីទីនោះមករៀនឯវត្តឧណ្ណាលោម ក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងឆ្នាំ ១៩២២ នៅក្នុងក្រុមលោកគ្រូព្រះមហា សោម-ឈុន អតីតចៅអធិការវត្តនិរោធរង្សី ។
កាលសិក្សានៅវត្តឧណ្ណាលោមក្នុងសម័យនោះ រៀនប្រែប្រមូលកច្ចាយនៈ ក្នុងសំណាក់លោកគ្រូព្រះមហា សោម-ឈុន និងលោកគ្រូអាចារ្យ ម៉ៅ-នុត ។ នៅរៀនអស់ពីរឆ្នាំ ទើបចប់មូលកច្ចាយនៈ ។
បន្ទាប់មកមានជម្ងឺគ្រុនចាញ់ជាទម្ងន់ ក៏ត្រឡប់ទៅឯវត្តកំណើតដើមវិញ ដើម្បីព្យាបាលរោគគ្រុនរវាងជាង ១ខែទើបជាសះស្បើយ រួចក៏ទៅនៅរៀន ឯវត្តស្វាយព្រហូត ក្នុងសង្កាត់គោគព្រីង ស្រុក-ខេត្ត ស្វាយរៀង ក្នុងសំណាក់លោកគ្រូអាចារ្យនាម ទៀង បាន១វស្សាគត់ក៏វិលត្រឡប់មកវត្តឧណ្ណាលោម ក្រុងភ្នំពេញវិញ នៅក្នុងកុដិក្នុងក្រុមដដែលដូចមុន បានសូមរៀនប្រែគម្ពីរធម្មបទដ្ឋកថាបព្វភាគ ក្នុងសំណាក់លោកគ្រូព្រះមហា សោម-ឈុន និងលោកគ្រូអាចារ្យ ម៉ៅ-នុត ដរាបដល់អាយុ ២១ ឆ្នាំទើបត្រឡប់ទៅបំពេញឧបសម្បទា ជាភិក្ខុ ឯវត្តបឹងរ៉ៃ ជាវត្តដើមកំណើតរបស់ខ្លួនវិញ ។
សាមណេរ សូរ-ហាយ ជាបព្វជិតមានចិត្តស្វះស្វែងហ៊ានមកនៅដល់ក្រុងភ្នំពេញព្រោះសម័យនោះ ពុំមានសាមណេរណាមួយ នៃខេត្តស្វាយរៀងមកនៅវត្តឧណ្ណាលោម ក្រុងភ្នំពេញទេ ។
ជីវិតក្នុងការព្យាយាមនៃ សាមណេរ សូរ-ហាយ ឃើញថាវិលវល់អណ្ដឹកអណ្ដកកំសត់ណាស់ដែរ ទំរាំនឹងបានស្រួល ត្រូវត្រាច់រង្គាត់ លាចុះ សាឡើង អស់ច្រើនត្រឡប់ ។
មុនឧបសម្បទា សាមណេរ សូរ-ហាយ មានជម្ងឺឫសដូងបាតនៅពេលនោះ បានលាព្រះឧបជ្ឈាយ៍ចាកសិក្ខាបទទៅជាគ្រហស្ថ ដើម្បីព្យាបាលរោគឫសដូងបាត ក្នុងសំណាក់កន្ទួត ក្នុងសង្កាត់ស្វាយយារ ចំនួន១ខែ លុះជាសះស្បើយចាករោគនោះហើយ ទើបមកសូមឧបសម្បទាឯវត្តបឹងរ៉ៃ ក្នុងថ្ងៃ៨កើត ខែជេស្ឋ ឆ្នាំឆ្លូវសប្ដស័ក ព.ស. ២៤៦៩ គ.ស. ១៩២៥ មានលោកគ្រូចៅអធិការ កែវ-ទិត ជាព្រះឧបជ្ឆាយ៍ លោកគ្រូសូត្រ សុខ-ហែម និងលោកគ្រូសូត្រ ងួន-ស៊ិន ជាព្រះឧបសម្បទាចារ្យ លុះបានទទួលឧបសម្បទាជាភិក្ខុហើយ ក៏ត្រឡប់វិលមករៀនឯវត្តឧណ្ណាលោមវិញ នៅក្នុងកុដិក្នុងក្រុមដដែល។
ភិក្ខុ សូរ-ហាយ បានសិក្សាព្រះបរិយត្តិធម៌ជាប់មាំមួនដោយមានសុខភាពបរិបូណ៌ តាំងអំពីកាលដែលបានទទួលឧបសម្បទាជាភិក្ខុមក លុះដល់ គ.ស ១៩២៧ បានទៅរៀនឯវត្តជយនាទីចុងកោះសំរោង ខេត្តកំពង់ចាម អស់ ១ វស្សាក្នុងសំណាក់លោកគ្រូអាចារ្យនាម ប៉ែន-សុខ សព្វថ្ងៃលោកមានសមណសក្តិ ជាព្រះបិដកសោភ័ណ “រាជាគណៈពិសេស” ។
ការសិក្សាព្រះបរិយត្តិធម៌ក្នុងសម័យនោះ នៅជារបៀបទម្រង់ចាស់នៅឡើយ ពុទ្ធិកវិទ្យាល័យក្នុងជំនាន់នោះហៅថា សាលាបាលីជាន់ខ្ពស់មាន ព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះមហាវិមលធម្មព្រះនាម ថោង ជា ចាងហ្វាងមានលោកគ្រូបង្រៀនប្រចាំថ្នាក់ច្រើនរូប មានសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជជាដើម កាលនៅជាព្រះគ្រូសង្ឃសត្ថា ។
ការសិក្សានៅសម័យនោះ មានកម្មវិធីសិក្សាមិនច្រើនល្អិតហ្មត់ចត់ដូចសម័យសព្វថ្ងៃនេះទេ ។កាលបើបេក្ខសមណៈប្រឡងប្រជែងចូលជាប់ត្រូវរៀនតាមកំណត់ច្បាប់សាលា ក្នុងសម័យនោះអស់ប្រាំឆ្នាំទើបប្រឡងចេញ ។
ភិក្ខុ សូរ-ហាយ ជាបេក្ខសមណមួយរូប បានចូលប្រឡងប្រជែងក្នុងឆ្នាំ ១៩២៩ បានជាប់ជាសិស្សសុទ្ធ ពីព្រោះកាលនោះ រាជការកំណត់សិស្សប្រឡងជាប់តែចំនួន២៥ រូបប៉ុណ្ណោះ ហើយបន្ថែមសិស្សស្ដាប់៥រូបទៀត ។
ការសិក្សាព្រះបរិយត្តិធម៌នៃ ភិក្ខុ សូរ-ហាយ មានជោគជ័យល្អគួរសមដែរគឺថាចេះតែមានសុភាពបរិបូណ៌ ពុំដែលមានជម្ងឺដំកាត់អ្វីឡើយ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៣៣ ទើបប្រឡងចេញ ។ តាមលេខរៀងនៃលោកអ្នកប្រឡងជាប់បានពិន្ទុគ្រប់វិញ្ញាសានៃការប្រឡងនោះ ភិក្ខុ សូរ-ហាយ បានជាប់លេខ៣ ។
លុះ ភិក្ខុ សូរ-ហាយ បានប្រឡងចេញជាប់ហើយ សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ កាលព្រះអង្គនៅជាព្រះសាសនសោភ័ណ បានចាត់ឲ្យទៅធ្វើអាចារ្យបង្រៀនសាលាបាលីរង ឯវត្តបរិវាសសង្កាត់សំរោង ស្រុកបន្ទាយមាសខេត្តកំពតអស់៥ខែ គឺតាំងពីខែ ជេស្ឋ រហូតដល់រនោចខែអស្សុជ ក៏ត្រឡប់មកវត្តឧណ្ណាលោម ក្នុងភ្នំពេញវិញ ដោយពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ តម្រូវនិមន្តមកធ្វើជាក្រុមជំនុំព្រះត្រៃបិដក ក្នុងខែតុលា ១៩៣៣ ពីព្រោះបានប្រឡងជាប់ជាក្រុមជំនុំព្រះត្រៃបិដកនោះតាំងពីខែកញ្ញា ប៉ុន្តែពេលនោះនៅក្នុងវស្សានៅឡើយ លុះវារណាចេញវស្សាហើយ ទើបមកភ្នំពេញ ចូលធ្វើការក្នុងក្រុមជំនុំព្រះត្រៃបិដក តាំងពីកាលនោះដរាបមក ។
ភិក្ខុមហា សូរ-ហាយ បានទទួលនាទីជាព្រះបាឡាត់ពុទ្ធញ្ញាណជាបាឡាត់ នៃព្រះពុទ្ធវង្ស សោម ឈុន ក្នុង ព.ស. ២៤៨១ គ.ស ១៩៣៧ ។
- – បានទទួលនាទីជាព្រះគ្រូសុវឌ្ឍញ្ញាណ ក្នុងគ.ស. ១៩៤២ ។
- – បានទទួលនាទីជាព្រះទេពសត្ថា រាជាគណៈថ្នាក់ទី៤ ដោយព្រះរាជ ក្រិត្យលេខ ៩៣ ប.រ. ចុះថ្ងៃទី២៦ ឧសភា ឆ្នាំ ១៩៤៨ ។
- – បានទទួលនាទីជាព្រះឧបាលិវង្ស រាជាគណៈថ្នាក់ទី៣ដោយព្រះរាជក្រិត្យលេខ៥ ប.រ. ចុះថ្ងៃ២១ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៥៤ ។
- – បានទទួលនាទីជាព្រះមុនីកិសលរាជាគណៈថ្នាក់ទី២ ដោយព្រះរាជក្រិត្យលេខ២៣ រ.វ ចុះថ្ងៃទី៤ ខែ កញ្ញាឆ្នាំ១៩៦០ ។
- – បានចូលចាសមាជិកនៃគណៈកម្មការវប្បធម៌ផ្នេក ក ដោយព្រះរាជក្រមលេខ ៣៩៣ ន.ស ចុះថ្ងៃ ទី២១ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៤៧ ។
- – បានចូលជាសមាជិកថេរសភាដោយព្រះរាជក្រិត្យលេខ១១៧ប.រ ចុះថ្ងៃទី៩កញ្ញា ឆ្នាំ១៩៤៨ ។
- – បានទទួលនាទីជាអធិបតីរង នៃក្រុមជំនុំព្រះត្រៃបិដក ដោយព្រះសង្ឃដីកានៃសម្ដេចព្រះពោធិវង្ស លេខ ១៨៥ ចុះថ្ងៃទី ២៨ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ១៩៥៩ ។
- – បានទទួលនាទីជាចៅអធិការ វត្តនិរោធរង្សី ដោយសញ្ញាប័ត្រ លេខ៣ ចុះថ្ងៃទី២៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦១ ។
ព្រះមុនីកោសល សូរ-ហាយ បានធ្វើមេប្រយោគនៃការប្រឡងសមណសិស្ស យកវិញ្ញាបនប័ត្រពុទ្ធិកបឋមសិក្សា សមណសិស្ស ប្រឡងចូលពុទ្ធិកវិទ្យាល័យ ព្រមទាំងសមណសិស្ស ប្រឡងយកសញ្ញាប័ត្រពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សារៀងរាល់ឆ្នាំ តាំងពី ព.ស. ២៤៧៨ គ.ស. ១៩៣៤ ដរាបមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។
- – បានធ្វើជាអាចារ្យបង្រៀនសាលាបាលីរង វត្តបរិរាស ស្រុកបន្ទាយមាស ខេត្តកំពត ពីឆ្នាំ១៩៣៣ ។
- – បានប្រឡងជាប់ជាទីក្រុមជំនុំព្រៃត្រៃបិដកពីឆ្នាំ ១៩៣៣ ។
- – បានធ្វើជាប្រធានគណៈកម្មការសង្ឃ វត្តឧណ្ណាលោម ជាដំបូងក្រោមព្រះអធិបតីភាពនៃសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ។
- – បានធ្វើជាអាចារ្យបង្រៀនសមណសិស្សវត្តឧណ្ណាលោម ដែលបម្រុងប្រឡងប្រជែងមួយរៀនក្នុងពុទ្ធិកវិទ្យាល័យ ។
- – បានធ្វើជាសមាជិកគណៈកម្មការរៀបរៀងធម៌វិន័យ ក្រោមព្រះរាជាធិបតីភាពនៃសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ។
- – បានធ្វើជាសមាជិកគណៈប្រតិភូជាមួយនឹងសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជទៅក្រុងរង្គួនប្រទេសភូមា ដើម្បីធ្វើឆដ្ឋសង្គាយនាពុទ្ធសាសនាពីឆ្នាំ ១៩៥៣ ។
- – បានធ្វើជាប្រធានគណៈកម្មការពិនិត្យអត្ថបទធម៌ បោះពុម្ពចែកជាធម្មទានក្នុងឱកាសបុណ្យឆ្លងជន្មាយុពុទ្ធសាសនា ២៥០០ វស្សា ។
- – បានចូលជាជនកសមាជិក នៃពុទ្ធិកសមាគមមជ្ឈមណ្ដលកម្ពុជរដ្ឋតាំងពីការបង្កើតជាដំបូងដរាបមក ។
- – បានធ្វើជាសមាជិកតែងអត្ថបទបោះពុម្ពដាក់ក្នុងទស្សនាវដ្ដីកម្ពុជសុរិយា និង ពន្លឺពុទ្ធចក្រ ។
- – បានធ្វើសន្និសីទអំពីសីលធម៌អប់រំយុវជន វត្តឧណ្ណាលោមក្រោមព្រះអធិបតីភាពនៃសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ។
- – បានចូលជាសមាជិកនៃសមាគមគិលានុបដ្ឋានព្រះមហាក្សត្រិយានី “ពេទ្យព្រះសង្ឃ” ។
- – បានធ្វើកឋិនទាន ដង្ហែទៅវត្តឈើទាល ស្រុកស្វាយរៀងពីរដង ។
- – បានធ្វើកឋិនទានជាមួយពុទ្ធបរិស័ទ ដង្ហែទៅវត្តសិរីសាគរ កំពងត្របែកម្ដង ។
- – បានចូលជាសមាជិកសមាគមមិត្តពុទ្ធិកវិទ្យាល័យ តាំងពីដំបូង ។
- – បានចូលជាសមាជិកនៃសមាគម មតកសង្រ្គោះក្នុងក្រុមពុទ្ធបរិស័ទ សាលាសន្សំសុខ សង្កាត់លេខ៥ ក្រុងភ្នំពេញ ។
👉ឈ្មោះសៀវភៅធម៌ដែលព្រះមុនីកោសលបានរៀបរៀង
- ១- វិសុទ្ធិកថា
- ២- បទពិចារណាពុទ្ធាភិសេក
- ៣- បទពិចារណាធម៌វិន័យ
- ៤- អធិប្បាយប្រជុំកងធម៌ ភាគ១ ភាគ២ ថ្នាក់ទោ
- ៥- អធិប្បាយចតុប្បារិសុទ្ធិសីល
- ៦- ពុទ្ធបារមិកថា
- ៧- គិហិសមណសុខកថា
- ៨- ទ្វាទសកម្មកថា
- ៩- កាលិកវិនយកថា
- ១០- សីលធម៌របស់មនុស្ស
- ១១- សាមគ្គីកថា
- ១២- សិប្បកថា
- ១៣- អរិយសច្ចកថាសង្ខេប
- ១៤- ពុទ្ធោវាទកថា
- ១៥- ជីវិតធម្មកថា
- ១៦- កតញ្ញុកតវេទីកថា
- ១៧- ព្រហ្មវិហារធម្មកថា
- ១៨- សាសនាប្រៀបធៀប ។
- អត្ថបទធម៌រាយរងខ្លីៗ ដែលបោះពុម្ពក្នុងទស្សនាវដ្ដីកម្ពុជសុរិយានឹងពន្លឺពុទ្ធចក្រ ក៏មានច្រើន ស្ទើរតែគ្រប់សៀវភៅ ។
👉ឥស្សរិយយសនៃព្រះមុនីកោសល
- ១-មេដាយ អស្សរឹទ្ធិមុនីសោភ័ណ្ឌ ដោយគុណបំណាច់នៃការប្រែព្រះត្រៃបិដក បោះពុម្ពព្រះត្រៃបិដក ។
- ២-មេដាយព្រះរាជាណាចក្រជាទីសេនា (Officier de L’order royale de comboge) ដោយគុណបំណាច់នៃការសាងគិលានដ្ឋាននឹងអនុវិទ្យាល័យ ។
- ៣-មេដាយស្ថាបនាជាតិ៣ ទៀត ដោយចេញតម្លៃមួយ៣៥០ រៀល ។
– ប្រភពយោងៈ ឯកសារ មហា គួច-គីឡេង, មហា អ៊ុង-មាន
🔸កំណែចុងក្រោយ Last Updated on February 4, 2025 by Johnny ចន្នី
