ព្រះរាជជីវប្រវត្តិ របស់​សម្តេច​ព្រះ​សង្ឃរាជ ជួន ណាត ​(វគ្គ៦)

​វគ្គ៦

ឆ្នាំ ១៩១៩ ផ្នែក​ខាង​ជំនុំ​វចនានុក្រម​ខ្មែរ ដែល​មាន​ព្រះតេជព្រះគុណ​ព្រះគ្រូ​សង្ឃ​សត្ថា ជា​ស្មៀន ចេះ​តែ​មាន​ការ​បាត់បង់​​សមាជិក ម្ល៉ោះ​ហើយ​សម្តេច ប៉ុណ្យ ជា​ប្រធាន បាន​សុំ​តាំងព្រះតេជ​ព្រះគុណ​​ព្រះគ្រូ​សង្ឃ​សត្ថា​ ជួន ណាត ជា​សមាជិក​ពេញទី ហើយ​ជា​អ្នក​ជំនាញ​ការ​ផង។

ឆ្នាំ ១៩២០ ផ្នែក​ខាង​សាលា​បាលី ដែល​បង្រៀន​តាម​របៀប​បូរាណ​ចំពោះ​មុខ​វេយ្យាករណ៍ ព្រះតេជ​ព្រះគុណ​​ព្រះគ្រូ​សង្ឃ​សត្ថា អាច​បង្រៀន​សិស្ស​អោយ​យល់ អោយ​ចេះ​ឆាប់​បាន, ប៉ុន្តែ​​នៅ​មិន​ទាន់​​ធួន​ល្មម​តាម​កម្មវិធីដែល​តម្រូវ​ថា “រៀន​វេយ្យាករណ៍​មួយ​ឆ្នាំ​អោយ​ចេះ​ស្ទាត់” នោះ​នៅឡើយ ព្រោះ​វេយ្យាករណ៍​បាលី​នេះ ពីដើម​​រៀង​មក​លោក​បង្រៀន​តាម​មូល​កច្ចាយនៈ ជា​បាលី​សុទ្ធ, ម្ល៉ោះ​ហើយ​ សិស្ស​ពុំ​អាច​រៀន​ជា​បាលី​អោយ​យល់​ប្រាកដ​ ក្នុង​កំណត់​ពេល​ ១ឆ្នាំ​បាន​ទេ។ ហេតុ​ដូច្នេះ​ ទើប​លោក​ផ្តើម​ធ្វើ​វេយ្យាករណ៍​បាលី​មួយ អោយ​ឈ្មោះ​ថា កច្ចាយនូបត្ថម្ភកៈ (មាន ២​ភាគ)។

សៀវភៅ កច្ចាយនូបត្ថម្ភកៈនេះ សេចក្តី​ព្រាង​ជា​មុន​ដំបូង​ពិស្តារ​ជា​អនេក ដែល​លោក​សរសេរ​ផ្តិត​ពុម្ព​ចាហួយ ចែក​សហការី​របស់​លោក, លុះ​មក​ដល់​ឆ្នាំ ១៩២៤ ទើប​លោក​កែ​អោយ​ខ្លី​បន្តិច។ សៀវ​ភៅ​នេះ​ជា​គ្រឿង​គាប់​ចិត្ត នៃអ្នក​សិក្សា​បាលី​ទួទៅ មិនរើស​គណៈ ទោះ​បី​គូ​បដិបក្ខ​ក៏​តែង​លាន់​មាត់​សរសើរ​ដែរ។ សាលាបាលី​ជាន់​ខ្ពស់ និង​វត្ត​លង្កា​ ជា​ប្រភព​ដើម​នៃ​ការ​ផ្សាយ​វិជ្ជា​បាលី​តាម​គម្រូ​សៀវភៅ​នេះ។

ជំនាន់​នោះ ខ្ញុំ​បាន​សិក្សាផ្ទាល់​នូវ​វិជ្ជា​នេះ​ជា​ថ្មី អំពីព្រះតេជ​ព្រះគុណ​​ព្រះគ្រូ​សង្ឃ​សត្ថា​ជួន ណាត ហើយ​​ព្រះតេជ​ព្រះគុណ​​ព្រះ​ញាណ​បវរវិជ្ជា ល្វី ឯម ចាត់​ខ្ញុំឲ្យ​បង្រៀន​តាម​គម្រូ​នេះ​ក្នុង​វត្ត​លង្កា អស់​វេលា ៥ឆ្នាំ ខ្ញុំ​បាន​បំប្រួញ​ឲ្យ​ខ្លី​ដើម្បី​ឲ្យ​សិស្ស​ងាយ​ទន្ទេញ។ សេចក្តី​បំប្រួញ​របស់​ខ្ញុំ ខ្ញុំ​ហៅថា “វិធីមូល” គឺ​វេយ្យាករណ៍​បាលី​ដែល​ប្រើ​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ។ កាល​នោះ​សិស្ស​វត្តលង្កា បាន​ប្រឡង​ចូល​សាលា​បាលី​ជាន់​ខ្ពស់​ក្នុង ១ឆ្នាំៗ ជាប់​ច្រើន​ជាង​វត្ត​ទាំងអស់​ក្នុង​ក្រុង​ភ្នំពេញ។ ហេតុ​ដូច្នេះបាន​ជា​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៣២ ព្រះ​រាជ​បណ្ណា​ល័យ​​កម្ពុជា បាន​ចាត់​ការ​បោះ​ពុម្ព​ផ្សាយ​សៀវភៅកច្ចាយនូបត្ថម្ភកៈនេះ ហើយ​​ព្រះតេជ​ព្រះគុណ​​ព្រះ​សិរី​សម្មតិវង្ស ល្វី ឯម បាន​ធ្វើ​សេចក្តី​សរសើរ​សៀវភៅ​កច្ចាយនូបត្ថម្ភកៈ​នេះ បោះពុម្ព​ជាប់​រហូត​មក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ។

ក្នុង​សម័យ​ជាន់​មុន សេចក្តី​ធម៌វិន័យ​បាន​កប់​នៅ​ក្នុង​សាលា​បាលី និង​ពុំ​សូវ​ចេញ​រួច​ពី​គម្ពីរ​បាលី​ច្បាស់​លាស់​ទេ បាន​ជា​អ្នក​និយាយ​ធម៌​វិន័យ ច្រើន​តែ​និយាយ​តៗ​គ្នា យូរៗ​ទៅ​នាំ​ឲ្យ​ប្រទាំង​ប្រទាស់​គ្នា សូម្បី​តែ​សូត្រ​ធម៌អាថ៌ លោក​នៅ​វត្ត​ជិត​គ្នា សូត្រ​ពុំ​ត្រូវ​គ្នា​ផង។ លុះ​​សៀវភៅកច្ចាយនូបត្ថម្ភកៈកើត​ឡើង ទើប​ប្រទេស​កម្ពុជា ហាក់​ដូច​ជា​បាន​កូន​សោរសម្រាប់​បើក​ទ្វារ ធ្វើ​អោយ​សេចក្តី​ធម៌វិន័យ ដែល​ពីដើម​ជា​ភាសា​បាលី បាន​ចេញ​មក​បង្ហាញ​រូបរាង​យ៉ាង​ច្បាស់​លាស់។ មិន​ត្រឹមតែ​ប្រទេស​កម្ពុជាប៉ុណ្ណោះ ទាំង​ដែនកូសាំងស៊ីន (យៀកណាម​ខាង​ត្បូង) ទាំង​ប្រទេស​លាវ ក៏​​ពួក​ពុទ្ធ​សាសនិក​មាន​ការ​ភ្លឺ​ស្វាង​ក្នុង​ផ្លូវ​ធម៌​វិន័យ ដោយសារ​សៀវភៅ​នេះ​ជា​ដើម​ហេតុ​ដែរ ព្រោះ​សៀវភៅ​នេះ និង​វេយ្យាករណ៍បាលី មាន​គេ​ប្រើ​ព្រោង​ព្រាត​ក្នុង​ប្រទេស​ទាំង​នោះ​រហូត​ដល់​​សព្វថ្ងៃ។

ឆ្នាំ ១៩២១ ព្រះតេជ​ព្រះគុណ​​ព្រះគ្រូ​សង្ឃ​សត្ថា​ កំពុង​ជាប់​ព្រះ​ទ័យ​ក្នុង​ការ​បង្ហាត់​បង្រៀន​ភាសា​បាលី​តាម​មូលកច្ចាយនៈ ព្រម​ទាំង​កែ​សម្រួល​សៀវភៅ​កច្ចាយ​នូបត្ថម្ភកៈ​​នោះ​ផង លោក​មាន​សេចក្តី​ខ្នះ​ខ្នែង​ជា​ទី​បំផុត​ក្នុង​ការ​បង្រៀន​សិស្ស​ឲ្យ​ឆាប់​ចេះ ដើម្បី​ឲ្យ​មាន​ទំពាំង​ស្នង​ឫស្សី​ឡើង ព្រោះ​លោក​បាន​ជ្រាប​ជា​មុន​ថា លោក​នឹង​ត្រូវ​និមន្ត​ទៅ​បន្ត​វិជ្ជា​សំស្រ្កឹត​ក្នុង​ពេល​ខាង​មុខ​ឆាប់ៗ ។ លោក​តែង​ឲ្យ​មហា​ អ៊ឹង ម៉ូត វត្តបទុមវតី បង្រៀន​ពិសោធន៍​មើល ដើម្បី​ជំនួស​លោក​ ក្នុង​គ្រា​ដែល​លោក​មិន​នៅ។

លោក ល្វី ហ្វីណូត Louis Finot (១៨៦៤-១៩៣៥)

ឆ្នាំ ១៩២២ ព្រះតេជព្រះគុណ​ព្រះគ្រូសង្ឃសត្ថា ជួន ណាត និង ព្រះតេជព្រះគុណ​ព្រះគ្រូសង្ឃវិជ្ជា ហួត តាតដែល​ធ្លាប់​​សិក្សា​សំស្រ្កឹត​ពី​មុន​ខ្លះ​មក​ហើយ​នោះ បាន​និមន្ត​ទៅ​បំពេញ​វិជ្ជា​សំស្រ្កឹត​ទៀត និង​អក្សរ​សិលាចារឹក​​ខ្មែរ​បុរាណ ព្រម​ទាំង​ភូមិសាស្រ្ត​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​សម័យ​ពុទ្ធកាល ប្រៀប​ធៀប​នឹង​សម័យ​បច្ចុប្បន្ន (ជំនាន់​នោះ) ក្នុង​សំណាក់​លោក ល្វី ហ្វីណូត (Louis Finot អ្នក​ប្រាជ្ញ ​បារាំង​សែស) ជា​ចាងហ្វាង​សាលា​បារាំង​សែស​នៅ​ចុង​បូព៌ា​ប្រទេស។ ព្រះថេរៈ​ទាំងពីរ​អង្គ​នេះ គង់​នៅ​ក្រុង​ហាណូយ​អស់​វេលា​ពីរ​ឆ្នាំ។ លោក​ឆ្លៀត​ឳកាស​សន្ទនា​គ្នា​រាល់ៗថ្ងៃ​ ជា​មួយ​នឹង​យួន​ឈ្មោះ អាដាប់ អ្នក​សម្អាត​អាគារ​​សម្នាក់​ ដរាប​ដល់​បាន​ចេះ​ភាសា​យួន​ល្មម​ដោះ​ទាល់​បាន​ផង។

អ្នកស្រី ការប៉ីឡែស Suzanne Karpelès (១៨៩០-១៩៦៩)

ឆ្នាំ ១៩២៥ កាល​ព្រះរាជ​បណ្ណាល័យ​កម្ពុជា ដែល​សព្វថ្ងៃ​ជាវិជ្ជាឋាន​ពុទ្ធសាសន​បណ្ឌិត្យ បាន​ឧប្បត្តិ​ឡើង​ថ្មីៗ ដោយ​សារ​ស្នា​ដៃ​អ្នក​ស្រី ស៊ុយសានការប៉ីឡែស (Suzanne KARPELÉS ជាតិ​បារាំង​សែស) ដែល​មាន​លេខា​ធិការ​តែ​ម្នាក់​គត់​ គឺ​លោក ជួន នុត ជា​ដៃគូរ​ផង​នោះ, ព្រះតេជ​ព្រះគុណ​ព្រះគ្រូ​សង្ឃ​សត្ថា ជួន ណាត បាន​ទទួល​ការ​តែង​តាំង​ជា​សមាជិក​នៃ​ក្រុម​ជំនុំ​ពិនិត្យ​សេចក្តី​ខុស​ត្រូវ នៃ​សៀវភៅ​របស់​សាលា​បាលី​ជាន់​ខ្ពស់ ដែល​វិជ្ជាឋាន​នេះ​ចាត់​ការ​​បោះពុម្ព​ផ្សាយ។ សៀវភៅ​របស់​សាលា​បាលី​ជាន់​ខ្ពស់​ទាំង​ប៉ុន្មាន សុទ្ធ​តែ​ត្រូវ​បាន​ព្រះថេរៈ​អង្គ​នេះ​ពិនិត្យ​ទាំងអស់ តាំង​ពី​ច្បាប់​ដើម​រហូត​ដល់​វិញ្ញាសា​ដែល​រោង​ពុម្ព​ បោះពុម្ព​តៗ​ មក។

ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩២៥ ដដែល​នោះ ព្រះតេជ​ព្រះគុណ​​ព្រះគ្រូ​សង្ឃ​សត្ថា ជួន ណាត បានជាវ​ដី​ពង្រីកវត្ត​ពោធិព្រឹក្ស ពីរកន្លែង​គឺ ១កន្លែង​ ពី​ត្រឹម​ជិត​ខឿន​ព្រះវិហារ មក​ខាង​ត្បូង​ទល់​នឹង​មាត់​ស្ទឹង, ១កន្លែង​ទៀត ខាងឥសាន​ព្រះវិហារ ជា​ដី​រាង​ស្លាប​ក្តោង។ បាន​ត្រួស​ត្រាយ​ព្រៃ​ធ្វើ​ផ្លូវ​លំ​មួយ​បែក​ពី​ផ្លូវ​ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ មក​ទល់​នឹង​ព្រែ​ទទឹង គឺ​បែក​ត្រង់​ស្រែ​បន្ទាយ​ចូល​ទៅ​វត្ត​ពោធិព្រឹក្ស​ ប្រវែង ៣គ.ម គត់។ ការ​ធ្វើ​ផ្លូវ​លំនេះ អ្នក​ស្រុក​ជិត​ខាង​ពុំ​សូវ​ចូល​ចិត្ត​ជួយ​ធ្វើ​ទេ ព្រោះ​ព្រះថេរៈ​អង្គ​នេះ​អ្នក​ស្រុក​គេ​ហៅ​ថា លោកធម៌ថ្មី, គេ​ពុំ​ចង់​ចូល​ដៃ​ ព្រោះ​ខ្លាច​ឆ្លង​ធម៌​ថ្មី។

សម័យ​នោះ ក្រៅ​ពី​ព្រះគ្រូ កែ ម៉ម និង​ព្រះគ្រូ អ៊ិន ខឹម ជា​គ្រូ និង​ជា​ញាតិ​ផ្ទាល់​របស់​លោក មាន​តែ​មេស្រុក​ គាំ ម្នាក់ ជា​ចៅ​សង្កាត់​រកាកោះ​នោះ ជួយ​ខ្នះ​ខ្នែង​ក្នុង​ការ​លើក​ថ្នល់​នេះ ព្រោះ​មេ​ស្រុក​នេះ​ក្រោយ​ពី​ពេល​ដែល​ជជែក​គ្នា​ពី​រឿង​ធម៌ថ្មី​ ធម៌ចាស់​ជា​មួយ​នឹង​អ្នក​ស្រុក​ជិត​ខាង​ក្នុង​យប់​នោះ គាត់​យល់​សប្តិ​ឃើញ​ថាៈ គាត់​វង្វេង​ផ្លូវ​នៅ​ក្នុង​ព្រៃ​ងងឹត​ឥត​យល់​អ្វី ស្រាប់​តែ​ឃើញ​ព្រះ​សង្ឃ​មួយ​អង្គ ប្រើ​ស្បង់ចីពរ​ជ្រលក់​ក្រាក់ខ្នុរ កាន់​ភ្លើង​បំភ្លឺ​ផ្លូវ​អោយ​គាត់​ចេញ​រួច​ពី​ព្រៃ​ងងឹត ដើរ​តាម​ផ្លូវ​ថ្នល់​ត្រង់​ស្អាត​រហូត​ដល់​ប្រាសាទ​​អង្គរ​វត្ត។ គាត់​ភ្ញាក់​ឡើង​នឹក​ឃើញ​ថា “មានតែ​លោក​ធម៌​ថ្មី​ហ្នឹង​ហើយ​ដែល​ជ្រលក់​ក្រាក់ខ្នុរ” ទើប​គាត់​សសោះ​អន្ទង​ផង ប្រើ​អំណាច​ខ្លះ​ផង ឲ្យអ្នក​ស្រុក​ជិត​ខាង​ខ្លះ​មាន​សទ្ធា ជួយ​ធ្វើ​ថ្នល់​នេះ​ល្មម​បើក​បរ​រថយន្ត​បាន។ អម​សងខាង​ផ្លូវលំ​នេះ លោក​បាន​ដាំ​ដើម​ត្រាច និង​ដើម​ត្នោត​រាប់រយ​ដើម​សម្រាប់​ជា​ប្រយោជន៍​ដល់​បច្ឆាជន​ក្នុង​អនាគត ដែល​ក្នុង​ជំនាន់​នោះ​ឥត​នរណា​នឹក​ឃើញ​សោះថា ស្រុកខ្មែរតទៅ​នឹង​ខ្វះ​ដើម​ឈើ។ បន្ទាប់​ពី​នោះ លោក​បាន​សាង​ព្រះវិហារ សាលាបាលីរង សាលា​ក្មេង​រៀន​តៗ​រៀង​មក​ទៀត។

ឆ្នាំ ១៩២៦ ព្រះតេជ​ព្រះគុណ​​ព្រះគ្រូ​សង្ឃ​សត្ថា ជួន ណាត បានផ្តើម​តែង​អត្ថបទ​ផ្សេងៗច្រើន បោះពុម្ព​បញ្ចូល​ក្នុង​ទស្សនារដ្តី​កម្ពុជសុរិយា​ រាល់ខែ​ឆ្នាំតៗ មក។

មិនតែប៉ុណ្ណោះ ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩២៦ ដដែលនោះ លោក ប៊ុនចន្ទ មង្គល ចៅហ្វាយ​ស្រុក​កៀនស្វាយ បានពឹង ម៉ាដឺម៉ូហ្សែល ស៊ុយសានការប៉ីឡែស អ្នក​ត្រួត​ត្រា​ព្រះរាជ​បណ្ណាល័យ​កម្ពុជា ឲ្យ​បោះពុម្ព​សៀវភៅ វិន័យគ្រហស្ថ ដើម្បីលោក​នឹង​ជាវ​យក​ទៅ​ចែក​ជា​ធម្មទាន​តម​ស្នង​សង​គុណ​មាតាបិតា​លោក។ លោក​អ្នក​គ្រប់​គ្រង​ព្រះរាជ​បណ្ណា​ល័យ​​កម្ពុជា​ ក៏អារាធនា​ព្រះតេជ​ព្រះគុណ​ព្រះគ្រូ​សង្ឃ​សត្ថា ជួន ណាត ឲ្យ​ប្រែ​គម្ពីរ​បាលី​រៀប​រៀង​សេចក្តី​ជា​វិន័យ​ឧបាសក ជា​មួយ​នឹង​​ព្រះតេជ​ព្រះគុណ​​ព្រះគ្រូ​វិមលប្បញ្ញា អ៊ុម ស៊ូរ ។ ព្រះថេរៈ​ទាំង​ពីរ​ព្រះ​អង្គ បាន​ធ្វើ​សៀវភៅ​នេះ​ហើយ ឲ្យ​ឈ្មោះថា គិហិបដិបត្តិ ជូន​​លោក​អ្នក​គ្រប់​គ្រង​ព្រះរាជ​បណ្ណាល័យ ​ឲ្យសុំ​​អនុញ្ញាត​រាជការ ហើយ​បោះពុម្ព​តាម​ផ្លូវការ។

សៀវភៅនេះ ទោះបី​ស្របតាម​ច្បាប់​ពុទ្ធចក្រ និង​អាណា​ចក្រ​ក៏ដោយ ក៏​នៅ​តែ​ជា​ហេតុ​ចម្រូង​ជម្រះ ដូច​សៀវភៅ​សាមណេរ​វិន័យ​ដែរ, ប៉ុន្តែ​ពុទ្ធសាសនិក​ចូល​ចិត្ត​សិក្សា ក៏​សៀវភៅ​នេះ​នាំ​ឲ្យ​ចម្រើន​ក្នុង​ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា​ និង​បាន​ប្រាក់ជា​​ថវិកាជាតិ​រាប់​ម៉ឺន​រៀល ក្នុង ១ឆ្នាំៗ រហូតដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ។

ឆ្នាំ ១៩២៦ ដដែល និង​ឆ្នាំតៗ មក​ដ៏​ច្រើន ព្រះតេជ​ព្រះគុណ​​ព្រះគ្រូ​សង្ឃ​សត្ថា ជួន ណាត បាន​ទទួល​ការ​តែង​តាំង​ជា​មេ​ប្រយោគ​​ក្នុង​ការ​ប្រឡង​យក​វិញ្ញាបនប័ត្រ បឋម​សិក្សា​ខ្មែរ និង​ការ​ប្រឡង​យក​សញ្ញាប័ត្រ​បឋមសិក្សា​ជាន់​ខ្ពស់​បារាំង-ខ្មែរ នៅ​ក្រុង​ភ្នំពេញ…។

រូបភាពទាក់ទងនិងអត្ថបទនេះ

(នៅមានតទៅ…វគ្គ៧)

ប្រភពអត្ថបទៈ ខេមរៈវប្បធម៌

ព្រលឹងជាតិរស់ ប្រជារីករាយ

🔸Last Updated កំណែចុងក្រោយ on August 10, 2024